KADIN VE ÇOCUK HAKLARI PERSPEKTİFİNDEN KÜRTAJ İNCELEMESİ

Tıbbi gerekçelerle veya bireyin tercihi sonucu gebeliğin sonlandırılması işlemi olan kürtaj; etik, dini, ahlaki ve kültürel açıdan tartışma konusu olmuştur. Bu tartışmaların ana sebebi ise kadın, insan, çocuk haklarını ve toplumun huzurunu koruma endişesi yatmaktadır. Kürtaja olan tutumda bu sebeplerden ötürü ülkeden ülkeye farklılık gösterir kimisi baştan yasaklarken kimisi belli zaman aralığında yapılabilir kılar keza bu zaman aralığında ülkeden ülkeye değişir. 2024 yılı itibarıyla içlerinde Andorra, Malta, El Salvador, Honduras, Senegal, Mısır, Filipinler, Laos’un bulunduğu 24 ülkede kürtaj yasaktır (World Population Review, 2024). Türkiye’de ise kürtaj gebeliğin ilk 10 haftasında yapılabilirdir (Mor Çatı Kadın Sığınma Vakfı, 2024). Yasakların kürtaj hakkındaki endişeleri ortadan kaldıracağı yönündeki beklenti oldukça yersizdir, bu tıbbi işlem üzerindeki kısıtlamalar kaldırılmalı, kürtaj her koşulda uygulanabilir olmalıdır.

Kürtajın her koşulda uygulanabilir olması bir kadının temel haklarındandır. Tarih boyunca annelik konumuyla değerlenen kadının doğum kontrol yolları ve kürtaja erişebilmesiyle kendi bedeninde bir birey olarak söz hakkına sahip olabilmiştir. Sıla Sabancılar Eren’in 2021 yıllında yazdığı “Toplumsal Cinsiyet, Kadın Bedeni ve Kürtaj Hakkı Üzerine Bir Değerlendirme” yazısında da belirttiği gibi “Doğum kontrol yöntemleri, kadınların kendi bedenleri üzerindeki tercihlerini güçlendirirken, onların yaşam amaçları üzerindeki tercihlerini de güçlendirmiştir. Bu sayede kadın anne olmak haricinde farklı roller de üstlenebilmektedir” (Sabancılar Eren, 2021, s. 89-101). Örneğin kürtaj, eğitim ya da kariyer hayatında istediği konuma gelemeden gereken önlemleri almasına rağmen hamile kalan bir kadının bu gebeliği sonlandırıp ilerleyen süreçte maddi ve manevi olarak hazır olduğunda çocuk sahibi olma kararını vermesini sağlar. Dünyanın pek çok yerinden kadınların kendi kürtaj deneyimlerini yazdıkları Shout Your Abortion isimli internet sitesinde, üniversitede okuduğu yıllarda kazara hamile kalan Lexi kürtaj deneyimini ve bu kararının kendi için en doğru olduğundan kolay olduğunu yazmıştır. (Lexi, 2024). Bu karar ceninin yaşam hakkını elinden aldığı yanılgısını doğurabilir. Fakat kişilik bireyin sağlıklı bir şekilde doğup anneden bağımsız hareket edebilmesiyle gelişmeye başladığından daha doğmamış ceninin canlıda olsa yaşam hakkından söz edilemez (Sabancılar Eren, 2021, s. 89-101).

Kürtaj çocuk haklarının korunabilmesi için de her koşulda uygulanabilir olmalıdır. Her çocuk sahibi olma yetisine sahip birey çocuk yetiştirmek için sağlanması gereken beslenme, barınma, korunma ve eğitim gibi temel hakları sağlayamayabilir. Nadine Labaki’nin 2018 yapımı Capernaum filmi bu konuda çarpıcı bir örneği gözler önüne seriyor. Lübnan’da geçen film, bir çocuğun ebeveynlerinin maddi yetersizlikleri ve bunun sonucunda kendisinin fiziksel ve psikolojik travmalar yaşamak zorunda kaldığı bir hayat sunmalarından ötürü kendisini dünyaya getiren ailesine dava açmasını konu alıyor (Labaki,2018). Merve Gezen ’in 2023 yılında kaleme aldığı “Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Bildirgesi Nazarında İhmal Kavramının Capharnaum Filmindeki Zain Karakteri Üzerinden İncelenmesi” yazısı ihmal kavramını ilk ailede başlayan çocuğun gerek fiziksel gerekse duygusal ihtiyaçlarının karşılanmadığı pasif bir durum olarak nitelendirir (Gezen, 2023, s.218). Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin 27. Maddesinde, “her çocuğun bedensel, zihinsel, ruhsal, ahlaksal ve toplumsal gelişmesini sağlayacak yeterli bir yaşam seviyesine hakkı olduğu” ifade edilmektedir. Bu hakkı sağlayamayacağının farkında olan ve çocuk sahibi olmamak için önlemler alsalar da bunun önüne geçemeyen bireyler kürtaj işlemine başvurabilmelilerdir.

Kadınların kendi bedenleri üzerindeki kararlarını özgürce alabilmeleri birey olarak haklarının korunmasında önemli bir rol alır. Kadının bu beden hakkı, ceninin canlı da olsa sağlıklı bir şekilde doğup bağımsız hareket edip bir bireysellik geliştiremediğinden yaşam hakkı olmaz dolayısıyla böyle bir hak ihlali yapamaz. Öte yandan her biyolojik olarak çocuk sahibi olma yetisi olan birey çocuğuna yeterli yaşam seviyesini yani beslenmesi, barınması, korunması ve eğitimi gibi temel ihtiyaçlarını sunamayabilir. Tüm bunlar ışığında kadın ve çocuk haklarının korunabilmesi için kürtaj her koşulda uygulanmalıdır.



KAYNAKÇA:

Abortion Rates by Country 2024. (2024). World Population Review. https://worldpopulationreview.com/country-rankings/abortion-rates-by-country

Birleşmiş Milletler. (1989). Çocuk hakları sözleşmesi [United Nations Convention on the Rights of the Child]. Birleşmiş Milletler. https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/convention-rights-child

Gezen, M. (2023). Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Bildirgesi nazarında ihmal kavramının Capharnaüm filmindeki Zain karakteri üzerinden incelenmesi. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 203-225. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iausos/issue/76669/1248525

Labaki, N. (2018). Capernaum [Film]. Mooz Films.

Lexi. (2024, 6 Mart). Kürtajım zor bir karar değildi. Shout Your Abortion. https://shoutyourabortion.com/writing/my-abortion-was-not-a-difficult-decision/

Mor Çatı Kadın Sığınağı Vakfı. (2024). Doğum Kontrolü ve Kürtaj Hakkı. https://morcati.org.tr/dogum-kontrolu-ve-kurtaj-hakki/

Sabancılar Eren, S. (2021). Toplumsal cinsiyet, kadın bedeni ve kürtaj hakkı üzerine bir değerlendirme. Atatürk Üniversitesi Kadın Araştırmaları Dergisi, 3(2), 89-101. https://doi.org/10.51621/atakad.950066